خشکی واژن یک بیماری شایع در افرادی است که یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند (زمانی که فرد دیگر دوره‌های ماهانه ندارد). برخی از افراد در طول گذار به یائسگی، خشکی واژن را تجربه می‌کنند. خشکی واژن همچنین در افرادی که هر دو تخمدان خود را با جراحی برداشته‌اند، به عنوان مثال، برای درمان یا پیشگیری از سرطان، رایج است. ممکن است از پزشک خود بشنوید که از اصطلاحات "آتروفی واژن"، "آتروفی ولوواژینال" و "واژینیت آتروفیک" استفاده می‌کند. اگر علائم شما مربوط به یائسگی باشد، پزشک ممکن است از اصطلاح "سندرم تناسلی-ادراری یائسگی" یا "GSM" نیز استفاده کند.
برای تزریق ژل به بیکینی با دکتر طاهره فروغی فر تماس بگیرید
در برخی موارد، خشکی واژن می‌تواند منجر به علائم آزاردهنده دیگری مانند درد هنگام رابطه جنسی، سوزش یا خارش واژن یا ترشحات غیرطبیعی واژن که رقیق، سفید و بدون بو هستند، شود. ترشحات واژن که زرد، خاکستری یا بو دارند، معمولاً ناشی از خشکی واژن نیستند و باید توسط پزشک شما ارزیابی شوند. همچنین ممکن است علائم ادراری مرتبط مانند ادرار مکرر یا دردناک وجود داشته باشد. این علائم ممکن است منجر به رابطه جنسی کمتر رضایت‌بخش و اجتناب از صمیمیت جنسی شود.
خوشبختانه، چندین درمان مؤثر در دسترس است. اگر علائم خشکی واژن دارید، با پزشک خود در مورد اینکه کدام درمان برای شما مناسب است صحبت کنید.
علل
هورمون استروژن به مرطوب نگه داشتن واژن، حفظ ضخامت پوشش واژن و حفظ انعطاف‌پذیری بافت (که به آن "الاستیسیته" نیز می‌گویند) کمک می‌کند. خشکی واژن زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌های شما به اندازه کافی استروژن تولید نمی‌کنند. این می‌تواند دائمی یا موقت باشد و در زمان‌های مختلف در طول زندگی رخ دهد، مانند:
●در زمان یائسگی (یک سال پس از قطع قاعدگی). (به «آموزش بیمار: یائسگی (فراتر از اصول اولیه)» مراجعه کنید .)
●پس از برداشتن تخمدان‌ها با جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی لگن برای درمان سرطان.
●پس از بچه‌دار شدن در زنانی که شیر می‌دهند - تولید استروژن با کاهش دفعات شیردهی یا قطع آن به حالت عادی برمی‌گردد.
●هنگام استفاده از داروهای خاص، مانند دانازول، مدروکسی پروژسترون (نام‌های تجاری: Provera، Depo-Provera)، لوپرولید (نام تجاری: Lupron) یا نافارلین - هنگامی که این داروها متوقف می‌شوند، تولید استروژن معمولاً به حالت عادی برمی‌گردد.
درمان
چندین گزینه درمانی برای خشکی واژن وجود دارد. برخی از آنها، مانند مرطوب‌کننده‌ها یا روان‌کننده‌های واژن، بدون نسخه در دسترس هستند. برخی دیگر نیاز به نسخه دارند؛ این موارد شامل کرم، قرص، کپسول یا حلقه استروژن واژینال؛ یک داروی خوراکی به نام اسپمیفن؛ و یک قرص واژینال به نام پراسترون می‌شود. این درمان‌ها معمولاً فقط به طور موقت مؤثر هستند. علائم شما معمولاً پس از قطع درمان برمی‌گردند. اغلب تقریباً ۱۲ هفته طول می‌کشد تا با این داروها بهبود حاصل شود (زیرا لایه بالایی سلول‌ها بازسازی می‌شوند و به عادی‌سازی pH واژن کمک می‌کنند)، اگرچه بهبود علائم ممکن است زودتر رخ دهد. به طور مشابه، حدود ۱۲ هفته طول می‌کشد تا علائم پس از قطع دارو نیز دوباره ظاهر شوند.
روان‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌های واژن - می‌توانید این محصولات را بدون نسخه از اکثر داروخانه‌ها خریداری کنید. روان‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌های واژن حاوی هیچ هورمونی نیستند و عملاً هیچ عارضه جانبی سیستمیک (در سراسر بدن) ندارند. عوارض جانبی موضعی احتمالی شامل سوزش یا احساس سوزش پس از استفاده است.
●روان‌کننده‌ها برای کاهش اصطکاک و ناراحتی ناشی از خشکی در طول رابطه جنسی طراحی شده‌اند. روان‌کننده درست قبل از رابطه جنسی در داخل واژن استفاده می‌شود؛ همچنین می‌توان آن را روی انگشتان یا آلت تناسلی شریک جنسی نیز استفاده کرد. محصولاتی که به طور خاص به عنوان روان‌کننده‌های واژن فروخته می‌شوند، مؤثرتر از روان‌کننده‌هایی هستند که برای این منظور طراحی نشده‌اند، مانند وازلین (نام‌های تجاری نمونه: آکوافور، وازلین). علاوه بر این، روان‌کننده‌های مبتنی بر روغن مانند وازلین، روغن بچه یا روغن معدنی می‌توانند به کاندوم‌های لاتکس و/یا دیافراگم‌ها آسیب برسانند و آنها را در جلوگیری از بارداری یا عفونت‌های مقاربتی کمتر مؤثر کنند. روان‌کننده‌هایی که با آب یا سیلیکون ساخته می‌شوند را می‌توان با کاندوم‌های لاتکس و دیافراگم‌ها استفاده کرد. کاندوم‌های پلی اورتان را می‌توان با محصولات مبتنی بر روغن استفاده کرد.
روان‌کننده‌های طبیعی مانند روغن زیتون، نارگیل، آووکادو یا بادام‌زمینی، محصولاتی هستند که به راحتی در دسترس قرار دارند و می‌توانند به عنوان روان‌کننده در رابطه جنسی استفاده شوند. با این حال، مهم است بدانید که مانند روان‌کننده‌های روغنی، روغن‌های طبیعی برای استفاده با کاندوم‌های لاتکس یا دیافراگم توصیه نمی‌شوند ، زیرا می‌توانند به لاتکس آسیب برسانند. اگر از کاندوم یا دیافراگم استفاده می‌کنید، روان‌کننده‌های مبتنی بر آب یا سیلیکون انتخاب بهتری هستند.
●مرطوب‌کننده‌های واژن معمولاً حاوی اسید هیالورونیک هستند و به گونه‌ای فرموله شده‌اند که به بافت‌های واژن اجازه می‌دهند رطوبت را به طور مؤثرتری حفظ کنند. مرطوب‌کننده‌ها تقریباً سه بار در هفته (به صورت ژل یا شیاف) در واژن استفاده می‌شوند تا اثر مرطوب‌کنندگی مداوم داشته باشند. حتماً برچسب را بررسی کنید تا مطمئن شوید که در حال خرید یک مرطوب‌کننده هستید و نه یک روان‌کننده.
هم روان‌کننده‌ها و هم مرطوب‌کننده‌ها در فرم‌های بدون مواد نگهدارنده نیز موجود هستند.
لوسیون‌ها و مرطوب‌کننده‌های دست و بدن نباید برای تسکین خشکی داخلی واژن استفاده شوند، زیرا می‌توانند برای بافت‌های واژن تحریک‌کننده باشند.
استروژن واژینال - استروژن واژینال یکی از موثرترین گزینه‌های درمانی برای خشکی واژن است. استروژن واژینال نیاز به تجویز پزشک دارد، بنابراین اگر روان‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌ها به اندازه کافی برای تسکین علائم شما مؤثر نیستند، در این مورد سوال کنید. این روش‌های درمانی، بالاترین لایه سلول‌های واژن را ترمیم می‌کنند و در صورت استفاده منظم، خاصیت ارتجاعی و بافت همبند را افزایش می‌دهند.
برخی افراد نگران عوارض جانبی احتمالی هورمون‌ها هستند و برچسب محصولات شامل یک هشدار "جعبه سیاه" برای ایمنی است. با این حال، این هشدارها احتمالاً خطر را بیش از حد بزرگ جلوه می‌دهند و استفاده از آن را منصرف می‌کنند. کارشناسان می‌دانند که می‌توان از دوزهای بسیار پایین استروژن برای درمان ایمن خشکی واژن استفاده کرد، زمانی که به شکل کرم واژینال یا قرص، کپسول یا حلقه قابل تزریق باشد. مقدار کمی استروژن با این اشکال واژینال وارد جریان خون می‌شود، اما هنگامی که به طور منظم استفاده شود، سطح استروژن در خون در همان محدوده زنان یائسه‌ای است که از استروژن واژینال استفاده نمی‌کنند. در نتیجه، در مقایسه با سایر محصولات حاوی استروژن (مانند قرص‌های ضدبارداری، هورمون درمانی یائسگی) خطر عوارض جانبی که مردم گاهی اوقات نگران آن هستند، مانند لخته شدن خون، سرطان سینه و حمله قلبی، بسیار کمتر است.
چندین نوع از محصولات استروژن واژینال با دوز پایین مورد تایید FDA در دسترس هستند:
●کرم - کرم استروژن با یک اپلیکاتور اندازه‌گیری شده و داخل واژن قرار داده می‌شود (اگر قرار دادن اپلیکاتور ناراحت‌کننده است، می‌توانید از نوک انگشت خود برای اعمال و قرار دادن استفاده کنید). کرم واژینال این مزیت را دارد که بافت‌های واژن را می‌پوشاند. کرم معمولاً هر روز به مدت دو هفته و سپس دو بار در هفته پس از آن استفاده می‌شود.
●قرص یا کپسول - قرص استروژن واژینال، قرص یا کپسول کوچکی است که در واژن قرار می‌دهید. این قرص در یک اپلیکاتور یکبار مصرف بسته‌بندی می‌شود. معمولاً به مدت دو هفته هر روز و پس از آن دو بار در هفته باید در واژن قرار داده شود. برخی افراد در ابتدا، زمانی که خشکی واژن در بدترین حالت خود است، قرار دادن اپلیکاتور را ناراحت‌کننده می‌دانند. اگر این مشکل را دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید از نوع دیگری از استروژن واژینال استفاده کنید یا خیر.
●حلقه - حلقه استروژن واژینال (نام تجاری: Estring) یک حلقه پلاستیکی انعطاف‌پذیر است که شما همیشه در داخل واژن خود قرار می‌دهید. شما هر سه ماه یکبار آن را با یک حلقه جدید جایگزین می‌کنید. نیازی به خارج کردن حلقه در حین رابطه جنسی یا حمام کردن نیست. اکثر افراد یا شرکای جنسی آنها آن را احساس نمی‌کنند. در افرادی که قبلاً هیسترکتومی داشته‌اند، گاهی اوقات حلقه می‌افتد.
حلقه استروژنی که برای درمان خشکی واژن استفاده می‌شود را نباید با یک حلقه واژنی جایگزین استروژن متفاوت (با نام تجاری: Femring) اشتباه گرفت که دوز بسیار بالاتری از استروژن آزاد می‌کند. استروژن موجود در حلقه با دوز بالاتر برای جذب شدن در بدن و تسکین گرگرفتگی در افراد یائسه در نظر گرفته شده است. (به بخش "آموزش بیمار: هورمون درمانی یائسگی (فراتر از اصول اولیه)" مراجعه کنید .)
آیا باید از داروی پروژستین نیز استفاده کنم؟ - با مصرف برخی از استروژن‌های واژینال، ممکن است نیاز به مصرف داروی هورمونی دیگری به نام پروژستین نیز داشته باشید. این کار برای جلوگیری از ایجاد پوشش رحم و تبدیل شدن آن به پیش‌سرطانی یا سرطانی انجام می‌شود. با این حال، بسیاری از افرادی که از استروژن واژینال با دوز پایین استفاده می‌کنند ، نیازی به استفاده از پروژستین نخواهند داشت. از پزشک خود بپرسید که آیا نیاز به مصرف پروژستین همراه با استروژن واژینال دارید یا خیر.
چه مدت می‌توانم از استروژن واژینال استفاده کنم؟ - از آنجایی که استروژن واژینال با دوز پایین با عوارض جانبی کمی همراه است، احتمالاً می‌توان آن را به طور نامحدود استفاده کرد، اگرچه هیچ مطالعه طولانی مدتی برای ارائه اطلاعات در مورد اثرات آن در طول سال‌های متمادی وجود ندارد.
آیا اگر سابقه سرطان سینه داشته باشم، استروژن واژینال بی‌خطر است؟ - ایمنی استروژن واژینال در افرادی که سابقه سرطان سینه با گیرنده استروژن مثبت دارند، مورد بحث است. مقدار کمی استروژن می‌تواند از واژن جذب جریان خون شود. برخی از افراد (کسانی که با نوعی دارو به نام "تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن" درمان می‌شوند) ممکن است کاندیداهای بهتری برای استروژن واژینال نسبت به دیگران (کسانی که با دارویی به نام "مهارکننده آروماتاز" درمان می‌شوند) باشند. اگر سابقه سرطان سینه دارید، با پزشک یا متخصص انکولوژی خود در مورد خطرات و مزایای احتمالی استروژن واژینال صحبت کنید.
پراسترون (دهیدرواپی‌آندروسترون) - پراسترون که با نام دهیدرواپی‌آندروسترون (DHEA) نیز شناخته می‌شود، در واژن به استروژن و تستوسترون تبدیل می‌شود و همچنین گزینه‌ای برای افرادی است که به دلیل یائسگی دچار خشکی واژن هستند. این دارو به شکل شیاف موجود است که روزی یک بار در واژن خود قرار می‌دهید. درمان با استروژن واژینال بیشتر از پراسترون استفاده می‌شود زیرا استروژن واژینال به طور کامل‌تری مورد مطالعه قرار گرفته است و برنامه دوز مصرفی آن ممکن است راحت‌تر باشد. با این حال، پراسترون گزینه‌ای برای کسانی است که نمی‌توانند استروژن مصرف کنند یا ترجیح می‌دهند از آن اجتناب کنند، اما می‌توانند از سایر هورمون‌های واژینال استفاده کنند.
اسپمیفن — اسپمیفن یک داروی تجویزی است که شبیه استروژن است اما استروژن نیست. در بافت واژن، مشابه استروژن عمل می‌کند. این دارو به صورت قرص عرضه می‌شود و برای افرادی تجویز می‌شود که می‌خواهند از داروهای شبه استروژن برای خشکی واژن استفاده کنند اما ترجیح می‌دهند از داروهای واژینال استفاده نکنند (یا در وارد کردن آنها مشکل دارند). اسپمیفن ممکن است باعث گرگرفتگی خفیف به عنوان یک عارضه جانبی شود. همچنین ممکن است خطر لخته شدن خون یا سرطان رحم را افزایش دهد. مطالعات طولانی مدت اسپمیفن برای ارزیابی خطر این عوارض مورد نیاز است. این دارو در افرادی که سرطان سینه داشته‌اند یا در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان سینه هستند، آزمایش نشده است.
سایر درمان‌ها - سایر درمان‌ها، مانند لیزر واژن، سایر دستگاه‌های مبتنی بر انرژی یا داروهای موضعی جایگزین (مانند ویتامین‌ها و پروبیوتیک‌ها) به عنوان درمان خشکی واژن به بازار عرضه شده‌اند، اما به طور معمول تجویز نمی‌شوند. این درمان‌ها اغلب پرهزینه هستند و عموماً تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. ایمنی و اثربخشی این درمان‌ها نیز نامشخص است.
فعالیت جنسی
درمان‌ها ممکن است خشکی را به سرعت، معمولاً ظرف چند هفته، بهبود بخشند. اگر رابطه جنسی ناراحت‌کننده نیست، می‌توانید در حین درمان خشکی واژن به رابطه جنسی ادامه دهید. مقاربت می‌تواند با نرم و انعطاف‌پذیر نگه داشتن بافت‌های واژن، به آنها کمک کند.
اگر با وجود درمان خشکی واژن، رابطه جنسی همچنان دردناک است، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است در عضلات واژن دچار اسپاسم شوید و ممکن است موارد دیگری وجود داشته باشد که بتوانید امتحان کنید، مانند گشادکننده‌های واژن روان‌کننده که می‌توانند به تدریج واژن را کش دهند. فیزیوتراپیست‌های آموزش‌دیده نیز می‌توانند به شما آموزش دهند که چگونه عضلات ضعیف کف لگن را تقویت کنید و چگونه به شل کردن عضلات سفت داخلی واژن کمک کنید.
علائم مداوم - اگر علائم شما با درمان‌های فوق بهبود نیافت ، به پزشک خود مراجعه کنید تا عفونت‌های واژن، بیماریهای پوستی و واکنش‌های آلرژیکی که به دلیل خشکی واژن نیستند را بررسی کند.
آموزش جنسی