اختلال شخصیت

کسانی که با اختلال شخصیت دست و پنجه نرم می‌کنند، در برخورد با دیگران مشکلات زیادی دارند. آنها معمولاً انعطاف‌پذیر، خشک و ناتوان در پاسخگویی به تغییرات و خواسته‌های زندگی هستند. افراد مبتلا به اختلالات شخصیت، دیدگاه محدودی نسبت به جهان دارند و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی برایشان دشوار است.

شخصیت به مجموعه‌ای متمایز از ویژگی‌ها، سبک‌های رفتاری و الگوهایی اشاره دارد که شخصیت یا فردیت ما را تشکیل می‌دهند. نحوه درک ما از جهان، نگرش‌ها، افکار و احساساتمان، همگی بخشی از شخصیت ما هستند. افرادی که شخصیت سالمی دارند، قادر به کنار آمدن با استرس‌های عادی هستند و در ایجاد روابط با خانواده، دوستان و همکاران مشکلی ندارند.

برخی از متخصصان معتقدند که وقایع اوایل کودکی تأثیر قدرتمندی بر رفتار در مراحل بعدی زندگی دارند. برخی دیگر معتقدند که افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به اختلالات شخصیتی هستند. با این حال، در برخی موارد، عوامل محیطی ممکن است باعث شوند فردی که از نظر ژنتیکی آسیب‌پذیر است، دچار اختلال شخصیتی شود.

یک اختلال شخصیت باید چندین معیار را برآورده کند. یک الگوی عمیقاً ریشه‌دار و انعطاف‌ناپذیر از ارتباط، ادراک و تفکر جدی که باعث پریشانی یا اختلال در عملکرد می‌شود، یک اختلال شخصیت است. اختلالات شخصیت معمولاً در نوجوانی یا زودتر قابل تشخیص هستند، در طول بزرگسالی ادامه می‌یابند و در طول میانسالی کمتر آشکار می‌شوند.

اختلالات شخصیتی بسیاری وجود دارند که رسماً شناسایی شده‌اند و هر کدام مجموعه رفتارها و علائم خاص خود را دارند. بسیاری از این اختلالات در سه دسته یا خوشه مختلف قرار می‌گیرند:

• خوشه A:  رفتار عجیب و غریب یا نامتعارف
• خوشه B:  رفتار نمایشی، احساسی یا نامنظم
• خوشه C : رفتار مضطرب و ترسناک

از آنجایی که انواع اختلالات شخصیتی شناسایی‌شده بسیار زیاد است و نمی‌توان در این زمینه توضیح داد، ما فقط به بررسی چند مورد در هر خوشه خواهیم پرداخت.

خوشه الف:

• اختلال شخصیت اسکیزوئید:  شخصیت‌های اسکیزوئید درونگرا، گوشه‌گیر، منزوی، از نظر احساسی سرد و کناره‌گیر هستند. آن‌ها اغلب غرق در افکار و احساسات خود هستند و از نزدیکی و صمیمیت با دیگران می‌ترسند. برای مثال، فردی که از شخصیت اسکیزوئید رنج می‌برد، بیشتر خیال‌پرداز است تا اهل عمل.
• اختلال شخصیت پارانوئید : ویژگی اساسی این نوع اختلال شخصیت، تفسیر اعمال دیگران به عنوان اعمالی تهدیدآمیز یا تحقیرآمیز عمدی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، بی‌اعتماد، بی‌گذشت و مستعد طغیان‌های خشم یا پرخاشگری بدون توجیه هستند، زیرا دیگران را بی‌وفا، ناسپاس، متکبر یا فریبکار می‌دانند. این نوع فرد همچنین ممکن است حسود، محتاط، پنهان‌کار و دسیسه‌چین باشد و ممکن است از نظر احساسی "سرد" یا بیش از حد جدی به نظر برسد.
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپال :  الگویی از ویژگی‌های خاص، بهترین توصیف برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال است. افراد ممکن است رفتارهای عجیب و غریب یا غیرعادی در صحبت کردن یا لباس پوشیدن داشته باشند. باورها و افکار عجیب، غریب یا پارانوئید رایج است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در ایجاد روابط مشکل دارند و در موقعیت‌های اجتماعی اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. آنها ممکن است در طول مکالمه واکنش نامناسبی نشان دهند یا اصلاً واکنشی نشان ندهند یا ممکن است با خودشان صحبت کنند. آنها همچنین با گفتن اینکه می‌توانند آینده را ببینند یا ذهن دیگران را بخوانند، نشانه‌هایی از «تفکر جادویی» را نشان می‌دهند.

خوشه ب:

• اختلال شخصیت ضداجتماعی:  افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی به‌طور مشخص تعارضات خود را بروز می‌دهند و قوانین عادی رفتار اجتماعی را نادیده می‌گیرند. این افراد تکانشی، غیرمسئول و سنگدل هستند. به‌طور معمول، شخصیت ضداجتماعی سابقه مشکلات قانونی، رفتار خصمانه و غیرمسئولانه، روابط پرخاشگرانه و حتی خشونت‌آمیز دارد. آن‌ها هیچ احترامی برای دیگران قائل نیستند و از تأثیرات رفتار خود بر دیگران پشیمان نیستند. این افراد در معرض خطر بالای سوءمصرف مواد، به‌ویژه الکل، قرار دارند، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا تنش، تحریک‌پذیری و کسالت را تسکین دهند.
• اختلال شخصیت مرزی:  افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در چندین زمینه، از جمله روابط بین فردی، رفتار، خلق و خو و تصویر از خود، ناپایدار هستند. تغییرات خلقی ناگهانی و شدید، روابط بین فردی طوفانی، تصویر از خود ناپایدار و متغیر، اعمال غیرقابل پیش‌بینی و خود مخرب، از ویژگی‌های فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. این افراد عموماً با حس هویت خود مشکل زیادی دارند. آنها اغلب دنیا را به صورت افراطی تجربه می‌کنند و دیگران را یا "کاملاً خوب" یا "کاملاً بد" می‌بینند. فرد مبتلا به شخصیت مرزی ممکن است دلبستگی شخصی شدیدی با کسی برقرار کند، اما به سرعت آن را با یک احساس بی‌اهمیتی از بین ببرد. ترس از رها شدن ممکن است منجر به وابستگی بیش از حد به دیگران شود. اعمال تکانشی، احساسات مزمن کسالت یا پوچی و حملات خشم شدید و نامناسب از دیگر ویژگی‌های این اختلال است که در بین زنان شایع‌تر است.
• اختلال شخصیت خودشیفته:  افراد مبتلا به شخصیت خودشیفته حس اغراق‌آمیزی از خودبزرگ‌بینی دارند، غرق در خیال‌پردازی‌های موفقیت نامحدود هستند و دائماً به دنبال توجه دیگران هستند. شخصیت خودشیفته نسبت به شکست بیش از حد حساس است و اغلب از علائم جسمی متعددی شکایت دارد. این افراد که مستعد نوسانات شدید خلقی بین تحسین از خود و ناامنی هستند، تمایل به سوءاستفاده از روابط بین فردی دارند.

خوشه ج:

• اختلال شخصیت اجتنابی:  شخصیت‌های اجتنابی اغلب نسبت به طرد شدن بیش از حد حساس هستند و تمایلی به ارتباط با دیگران ندارند، مگر اینکه مطمئن باشند که مورد علاقه قرار می‌گیرند. ناراحتی بیش از حد اجتماعی، کمرویی، ترس از انتقاد، اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی یا کاری که شامل تماس بین فردی می‌شود، از ویژگی‌های شخصیت اجتنابی است. آنها از گفتن چیزی که توسط دیگران احمقانه تلقی شود، می‌ترسند؛ نگرانند که در مقابل دیگران سرخ شوند یا گریه کنند؛ و از هرگونه عدم تایید دیگران بسیار آزرده می‌شوند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است هیچ رابطه نزدیکی خارج از حلقه خانواده خود نداشته باشند، اگرچه دوست دارند داشته باشند، و از ناتوانی خود در برقراری ارتباط خوب با دیگران ناراحت هستند.
• اختلال شخصیت وابسته : افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ممکن است الگویی از رفتار وابسته و مطیع را نشان دهند و برای تصمیم‌گیری به دیگران متکی باشند. آنها به اطمینان خاطر و نصیحت بیش از حد نیاز دارند و به راحتی از انتقاد یا عدم تایید آسیب می‌بینند. اگر تنها باشند احساس ناراحتی و درماندگی می‌کنند و وقتی یک رابطه نزدیک پایان می‌یابد، می‌توانند ویران شوند. آنها ترس شدیدی از طرد شدن دارند. شخصیت وابسته که معمولاً فاقد اعتماد به نفس است، به ندرت پروژه‌ها را آغاز می‌کند یا کارها را به طور مستقل انجام می‌دهد. این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زنان بیشتر از مردان تشخیص داده می‌شود.
• اختلال شخصیت وسواسی-اجباری:  شخصیت‌های وسواسی وظیفه‌شناس هستند و سطح بالایی از آرزومندی دارند، اما برای کمال نیز تلاش می‌کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی که هرگز از دستاوردهای خود راضی نیستند، مسئولیت‌های بیشتر و بیشتری را بر عهده می‌گیرند. آنها قابل اعتماد، قابل اتکا، منظم و روشمند هستند، اما انعطاف‌ناپذیری آنها اغلب باعث می‌شود که نتوانند با شرایط تغییر یافته سازگار شوند. افراد مبتلا به شخصیت وسواسی بسیار محتاط هستند، همه جوانب یک مشکل را می‌سنجند و به هر جزئیاتی توجه می‌کنند و این امر تصمیم‌گیری و انجام وظایف را برای آنها دشوار می‌کند. وقتی احساسات آنها تحت کنترل دقیق نباشد، رویدادها غیرقابل پیش‌بینی باشند یا مجبور باشند به دیگران تکیه کنند، شخصیت‌های وسواسی اغلب احساس انزوا و درماندگی می‌کنند.